Het Thoracic Outlet Syndroom (TOS) is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij de vaat-zenuwbundel, die in het schoudergebied ligt, bekneld raakt.
Andere namen voor deze aandoeningen zijn schoudergordelsyndroom en niet-radiculair neuro vasculair compressie syndroom. Neuro betekent zenuw; vasculair wil zeggen dat het de vaten betreft en compressie betekent verdrukking of beknelling. De vaat-zenuwbundel is een geheel van bloedvaten en zenuwen. De beknelling ontstaat meestal ter hoogte van het bovenste halsgedeelte en de borst. Hier ligt de vaat-zenuwbundel in een nauwe ruimte tussen de aanwezige spieren, botten en banden. De vaat-zenuwbundel kan op drie plekken worden afgekneld:
• De ondersleutelbeenslagader en de onderste wortels van de plexus brachialis (dat is een armvlecht van takken van de onderste hals- en bovenste borstkaszenuwen) kunnen beklemd raken tussen voorste en middelste scheve halsspier (m. scalenus) bij het kruisen van de eerste rib.
• De ondersleutelbeen- ader en/ of slagader en/ of de binnenste wortel kunnen beklemd raken achter het sleutelbeen in de ruimte tussen sleutelbeen en eerste rib (costaclaviculaire ruimte).
• De oksel- ader en/ of slagader en/ of één van de zenuwen van de plexus brachialis (armvlecht van takken van de onderste hals- en bovenste borstkaszenuwen) kunnen beklemd raken tussen de pees van de kleine borstspier (m. pectoralis minor) en het ravenbekvormig uitsteeksel van het schouderblad (processus coracoïdeus).
Symptomen
De klachten kunnen in de hele arm zijn of duidelijk afgebakend in bepaalde regio’s
van de arm en hand (afhankelijk van welke zenuw of bloedvat is bekneld). De klachten kunnen zijn: pijn, tintelingen, dof gevoel, krachtsverlies en zwaar gevoel.
De meeste klachten worden veroorzaakt door druk op de zenuw. De pijn die daardoor word veroorzaakt is voelbaar in de schouder en straalt uit naar de arm en de hand. Vaak is er ook sprake van uitstralende pijn in de nek, kaken en het achterhoofd. De pijnklachten kunnen samengaan met een tintelend, doof, prikkend of een slapend gevoel in de arm of de hand. Bij sommige mensen treedt krachtverlies op wanneer ze de armen boven de schouders houden. In de schouder kan stijfheid ontstaan. Ook kunnen de armen zwaar aanvoelen. Een koud gevoel van de arm en bleekheid van de huid kunnen het gevolg zijn van een beknelling van de slagader.
Zwelling en een gespannen gevoel van de arm, blauwe verkleuring van de hand en het opzwellen van oppervlakkig liggende aderen wijzen op beknelling van de ader.
Kenmerkend voor al deze klachten is dat zij meestal ontstaan bij werkzaamheden waarbij de armen hoger dan de schouders worden gebracht: was ophangen, witten van het plafond, op een schoolbord schrijven, het haar opmaken.
Symptomen van bloedvat beknelling
• Zwelling in arm of hand
• Blauwachtige verkleuring van de hand
• Zwaar gevoel in arm of hand
• Een kloppende plek boven het sleutelbeen
• Diepe, kiespijnachtige pijn in de nek en schouderregio, die ’s nachts erger lijkt te worden
• Armen en handen raken snel vermoeid
Neurologische symptomen (zenuw beknelling)
• Spierzwakte en atrofie (degeneratie; achteruitgang van de voedingstoestand van een weefsel waardoor deze verkleinen) van o.a. de grijp spieren
• Moeite met fijn motorische taken (fijne, kleine bewegingen) van de hand
• Krampen in de buigspieren van de vingers aan de onderkant van de onderarm
• Pijn in arm en hand
• Tintelingen en doofheid in nek, schouder, hand en arm
• Andere symptomen die schijnen voor te komen zijn: een brandend gevoel, verlies van warm- koud gevoel en een koud gevoel in hand of arm
Diagnose
De diagnose Thoracic Outlet Syndroom is zeer moeilijk te stellen. Er zijn geen objectieve criteria waarmee de aandoening aangetoond kan worden. Dit betekent dat de diagnose berust op uw persoonlijke verhaal (anamnese) over de voorgeschiedenis en de verschijnselen en op een lichamelijk onderzoek.
Het is daarom belangrijk dat u de klachten zo goed mogelijk omschrijft en aangeeft onder welke omstandigheden, bij welke bewegingen en houdingen zij optreden. Er zijn geen laboratoriumtests of vaatfoto’s die het syndroom met zekerheid kunnen aantonen.
Bij (zeldzame) complicaties van het aderlijke of slagaderlijke stelsel zijn vaatfoto’s wel zinvol. Deze laten zien of de wand van de sleutelbeenslagader onregelmatig is. In dat geval wordt meestal aangenomen dat er beschadigingen zijn als gevolg van het Thoracic Outlet Syndroom.
De test volgens Roos wordt wel gebruikt om de aandoening aan te tonen, maar het is niet met zekerheid aan te tonen.
De armen worden zijwaarts gehouden 70° en de ellebogen zijn 70° gebogen. Er wordt nu langzaam en krachtig met beide handen een vuist gemaakt en je spreidt en strekt daarna de vingers langzaam en krachtig. Deze test moet gedurende drie minuten kunnen worden uitgevoerd zonder dat er klachten optreden. Als er herkenbare klachten optreden dan is de test positief en is er de mogelijkheid op TOS.
Andere testen zijn: Adson-manouvre, Eden-test en de Wright-test. Dit zijn testen om aan te tonen of er een beknelling plaatsvindt in de overgang (poorten) van de nek naar de arm. In deze poorten bevinden zenuwen en bloedvaten, die bij een TOS mogelijk afgekneld zijn.
Epidemiologie
De incidentie bedraagt 1-2%, bij een gemiddelde leeftijd van 30-40 jaar en een vrouw : man
verhouding van 4:1. Het komt met name voor bij overgewicht en zware gespierdheid.
Behandeling
Behandeling door een ergotherapeut levert soms ook goede resultaten op. Een ergotherapeut bekijkt de werk-, zit- en slaaphouding en geeft adviezen voor verbetering hiervan.
Mensendiecktherapeuten geven houdingcorrigerende oefeningen.
Wanneer therapieën geen resultaat hebben en er geen afwijkingen in de bouw van het lichaam zijn, dan kan de arts overwegen operatief in te grijpen. De keuze voor een operatie wordt pas gemaakt als de pijn u ernstig beperkt bij uw bewegingen. Hier is van belang dat er met de specialist goed over gesproken wordt, omdat er risico’s aan een dergelijk operatie verbonden zijn.
Bij de operatie wordt de eerste rib verwijderd, eventueel samen met de spieren die aan de eerste rib zijn vastgehecht. Op deze manier ontstaat voldoende ruimte voor de vaat-zenuwbundel. Bij beschadigingen aan het slagaderlijke stelsel is het verwijderen van de eerste rib altijd noodzakelijk
Fysiotherapie
Naast het mobiliseren en het in de juiste stand plaatsen van het sleutelbeen en de eerste rib dmv. passieve bewegingen (door de fysiotherapeut), dient u zelf veel te oefenen. Daarbij kunt u denken aan rekoefeningen en oefeningen voor een juiste houding.
De juiste houding moet u op een gegeven moment de gehele dag kunnen volhouden. Daarnaast kunnen spierversterkende oefeningen ook een positieve werking hebben op het herstel.
Hieronder staan enkele voorbeelden van de oefeningen. Elke fysiotherapeut heeft een andere behandelmethode. Het wil dus niet zeggen dat elke fysiotherapeut deze oefeningen met de patiënt (u) door gaat nemen.
Rekoefeningen
• Grote borstspier (m. pectoralis major)
U staat in de deuropening met één arm schuin omhoog en de hand aan de deurpost. U stapt zover naar voren, dat u net geen rek voelt bij de schouder van de gestrekte arm. Nu drukt u uw hand 8 tellen hard tegen de deurpost. Vervolgens rekt u de grote borstspier door verder naar voren te leunen en dit weer 8 tellen vol te houden.
U herhaalt dit duwen en trekken 3-4 keer en het geheel doet u 3 x per dag, evt. voor beide armen.
• Monnikskapspier (m. trapezius)
U zit rechtop op een kruk of stoel. Met de hand aan de te rekken kant houdt u zich vast aan de zitting. Uw hoofd buigt u opzij naar de kant van de andere schouder. Terwijl u met uw hand goed vasthoudt, probeert u de schouder aan dezelfde kant te heffen.
• Halsspieren (mm. scaleni)
Ondanks dat de klachten aan één zijde gelokaliseerd zijn, dient u deze rekoefening altijd aan beide zijden uit te voeren!
Voorbeeld voor de rechter zijde: u draait uw hoofd naar rechts. Vervolgens buigt u uw hoofd naar de andere kant (links) opzij: uw linker oor richting uw linker schouder. Als laatste knikt u uw hoofd naar achteren.
In een later stadium kunt u hierna ook nog maximaal uitademen: hierdoor komt de eerste rib nog lager te staan en wordt de rekking nog versterkt.
Juiste houding
De houding van rug, schouders, nek en hoofd is belangrijk om genoeg ruimte te hebben voor de vaatzenuwstreng.
• Nek en hoofd
De nek strekt u uit door uw achterhoofd omhoog te duwen. U vlakt uw nek daardoor af.
Tegelijkertijd schuift u uw hoofd naar achteren. Dit doet u zover u voor uw gevoel net geen onderkin hebt.
• Rug
Uw rug strekt u door uw borstbeen omhoog te heffen. Houdt u er rekening mee, dat tussen
borstbeen en kin tussenruimte blijft van ongeveer één handbreedte.
• Schouders
Terwijl u uw rug strekt, brengt u uw schouders omhoog + naar achteren. Dan laat u ze ontspannen in die achterste stand omlaag vallen. De schouders mogen nooit gespannen omhoog getrokken zijn. Vaak voelt deze houding in het begin erg overdreven aan en is het moeilijk de gehele dag deze houding vast te houden. De spiegel is hierbij een doeltreffend hulpmiddel. Voor de spiegel kunt regelmatig controleren en eventueel corrigeren.
Spierversterkende oefeningen
•Rechtop staan met in elke hand een gewichtje van ongeveer 1 kg. Langzaam uitvoeren en in de eindstand 5 seconden blijven staan.
•De schouders naar boven en naar voren bewegen
•De schouders naar boven en naar achteren bewegen
•De schouders naar boven bewegen
•Terug naar de juiste houding
• Rechtop staan met in elke hand een gewichtje van ongeveer 1 kg.
•De gewichtjes boven het hoofd tegen elkaar tikken met gestrekte armen
• Ruglig met gebogen knieën, met in beide handen een gewichtje van ongeveer 1 kg.
•De gewichtjes naar voren uitdrukken
Voor meer uitgebreide informatie verwijzen wij u naar
http://www.fysiovandertas.nl
http://www.rsi-vereniging.nl (hier vindt u ook meer informatie over Thoracic outlet syndroom)
