Onder hersenletsel verstaan we letsel dat is ontstaan in de loop van het leven als gevolg van een ziekte of ongeval aan de hersenen. Hersenletsel door aangeboren afwijkingen of door een geboortetrauma valt er dus niet onder. Daarom wordt er ook wel gesproken van “niet aangeboren hersenletsel”kortweg NAH. Het centrale kenmerk is een “breuk in de levenslijn”; het leven voor en na het letsel verschilt essentieel.
Symptomen (zie hiervoor ook de symptomen bij een beroerte)
De symptomen zijn in vier categorieën in te delen:
Neurologische stoornissen
• Bewustzijnsdaling
• Verlammingen
• Coördinatiestoornissen
• Bewegingsstoornissen (motorische traagheid, over-beweeglijkheid etc)
• Stoornissen in tastzin en temperatuur
• Overige zintuiglijke functiestoornissen (reuk, smaak, visus, gehoor)
• Spraak/articulatiestoornissen
• Stoornissen van de functie van blaas en darmen
Cognitieve stoornissen
• Geheugenstoornissen
• Apraxie/ onhandigheid
• Afasie/ taalstoornis
• Afname tempo informatieverwerking
• Inzicht-overzicht beperking
• Waarnemingsstoornissen/ neglect
• Planning- en organisatie problemen
• Beperkte probleemoplossing
• Attentie en concentratiestoornissen
Verandering van persoonlijkheid, emotie en gedrag
• Apathie
• Initiatiefvermindering
• Prikkelbaarheid/irritatie
• Stemmingsverandering
• Stemmingswisselingen
• Woede-uitbarstingen/ agressie
• Ontremd gedrag
• Eetontremming
• Libidoverandering
• Decorumafname
• Risicozoekend gedrag
• Emotionele vervlakking
• Dwanglachen/huilen
• Egocentriciteit
• Empathie afname
• Veranderd gevoel voor humor
• Moeite met relativeren
• Gestoord ziektebesef/ ziekte-inzicht
Psychiatrische gevolgen
• Psychotische stoornissen
• Stemmingsstoornissen
• Angststoornis
• Posttraumatische stressstoornis
Diagnostiek
De arts bepaalt de aard en de ernst van het letsel meestal aan de hand van het verslag van het ongeluk door de patiënt en een lichamelijk onderzoek. Daarnaast kan een röntgenfoto van de schedel worden gemaakt, of kunnen er scans, zoals een CT-scan of een MRI-scan worden gemaakt. Vaak is echter niet het letsel op een scan aan te tonen, ook de cognitieve (mentale functies) zijn niet via deze beeldvorming aan te tonen. Hiervoor zal een klinisch onderzoek door een neuropsycholoog moeten worden uitgevoerd, doormiddel van het afnemen van meerdere testen en gesprekken.
Door het hersenletselteam Flevoland zijn twee signaleringslijsten ontwikkeld om te kunnen vaststellen of er misschien sprake is van hersenletsel. Er is een signaleringslijst voor cliënten en een lijst voor professionals.
Hieronder kunt u de lijst voor cliënten downloaden.
Signaleringslijst cliënt
Oorzaken
Hersenletsel kan door veel oorzaken ontstaan. Zogenaamd ‘traumatisch letsel’ ontstaat door geweld van buiten af: door een ongeluk, een val, een klap tegen het hoofd of een binnendringend voorwerp, zoals kogel. Bij ‘niet-traumatisch letsel’ kan de oorzaak erg uiteen lopen, zoals zuurstoftekort door verstikking of verdrinking of een hersenontsteking (encephalitis). Ook een beroerte CVA (infarct = afsluiting van een bloedvat, of bloeding) of een gezwel in de hersenen vallen onder de niet-traumatische letsels.
Traumatisch hersenletsel:
Zonder schedelletsel:
– (verkeers)ongeval
– val
– zwaar voorwerp tegen het hoofd
– klap tegen het hoofd
– shaken baby-syndroom
Met schedelletsel:
– binnendringen van botgedeeltes als gevolg van schedelbreuk
– binnendringen van een voorwerp zoals kogel, steekwapen, ijzeren voorwerp
Niet-traumatisch hersenletsel:
– Beroerte / Cerebro Vasculair Accident (CVA):
. herseninfarct (afsluiting bloedvat)
. hersenbloeding
– Infectie (encephalitis / meningitis)
– Gezwel / tumor
– Vergiftiging / intoxicatie (drugs, alcohol)
– Zuurstofgebrek (hypoxie/anoxie), ten gevolge van
. hartstilstand
. bijna-verdrinking
. afsluiting luchtpijp
. rookvergiftiging
– Epilepsie
– Waterhoofd / hydrocephalus
– Stofwisselingsaandoeningen
– Degeneratieve ziekten
. Multiple Sclerose
. Parkinson
. Alzheimer
. Ziekte van Huntington
Epidemiologie
In Nederland krijgen jaarlijks naar schatting 100.000 mensen te maken met een of andere vorm van hersenletsel als gevolg van bijvoorbeeld een herseninfarct, een ongeluk, een tumor, een hartstilstand, een hersenbloeding, een operatie.
Dat aantal betreft alleen betrokkenen zelf, niet de naaste omgeving. Ook de familie ondervindt vaak allerlei problemen.
Een precies aantal is echter moeilijk te geven, veel mensen houden in min of meerdere mate stoornissen over na een hersenschudding/kneuzing, maar schakelen hiervoor nooit professionele hulp in.
Daarnaast zijn er in Nederland op dit moment een kwart miljoen mensen die lijden aan de ziekte Alzheimer, zo’n 50.000 mensen aan de ziekte van Parkinson, 16.000 mensen aan Multiple Sclerose en zeker nog 10.000 mensen aan een andere vorm van degeneratieve ziekte van het zenuwstelsel, die allen als kenmerk hebben dat de gevolgen steeds verder toenemen.
Behandeling van NAH
De behandeling van mensen met hersenletsel na ziekte of ongeval start altijd met een uitgebreide observatieperiode van circa twee maanden, aan de hand van de ernst van het letsel gebeurd dit klinisch of in dagbehandeling. In deze periode worden diverse testsituaties doorlopen met als doel een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van iemands beperkingen én mogelijkheden.
De behandeling kent vier fasen:
1. In de eerste fase wordt vooral gewerkt aan de lichamelijke conditie alsmede het mobiliseren en activeren van het geheugen en de oriëntatie in tijd, plaats en personen.
2. Daarna komt het accent te liggen op training van vaardigheden op gebieden waar dat noodzakelijk is gebleken .
3. Vervolgens worden deze vaardigheden geoefend in sociale situaties zoals het dagelijks leven die kent.
4. In de laatste fase wordt getracht het uiteindelijke doel van de behandeling te realiseren: weer functioneren in sociale zin, waar nodig ondersteund door hulpmiddelen en een sociaal netwerk.
De behandeling geschiedt door een team dat al naar gelang de individuele hulpvraag en behoefte van de revalidant wordt samengesteld uit een:
• revalidatie-arts
• neuro-psycholoog
• fysiotherapeut
• ergotherapeut
• logopedist
• maatschappelijk werker
• psychiater
• sport-, spel- of muziektherapeut
• activiteitenbegeleider
• diverse medewerkers van de klinische afdeling
Hersenletsel krijg je niet alleen. Ook het leven van de naaste familie verandert op slag. De problemen die ontstaan zijn nieuw en vragen om een duurzame oplossing.
Het adviseren en coachen van de mantelzorg, hulp bij de aanvraag van hulpmiddelen etc. is ook een onderdeel van de behandeling.
Fysiotherapie
Doel van de behandeling is het optimaliseren van het totale functioneren binnen de activiteiten van het dagelijkse leven. Het opstellen van het behandelplan en het doorvoeren van de behandeling is een interactief proces waar de patiënt en zijn/haar familie nauw bij betrokken worden.
In de behandelingen wordt er gezocht naar mogelijke oplossingen voor problemen bij het uitvoeren van:
• activiteiten zoals, uit bed komen, opstaan/gaan zitten, lopen, fietsen, lichamelijke verzorging, etc.
• het participeren in een sociaal/maatschappelijke omgeving (b.v. hobby’s of beroep)
• maar ook de algehele lichamelijke conditie en specifieke gevolgen van NAH (zoals verlamming van een ledemaat, Coördinatiestoornissen of Bewegingsstoornissen) zullen in de behandeling verweven worden.
Voor meer uitgebreide informatie verwijzen wij u naar:
http://www.nah-info.nl/
http://www.hersenletsel.nl/
