Urine-incontinentie is het ongewild verliezen van urine. Dit komt vaker voor dan men denkt, bij meer dan de helft van de thuiswonende Nederlandse vrouwen van 45 jaar en ouder komt het voor. Maar wie spreekt er over?
Het urineverlies kan wisselend optreden: soms of heel vaak, overdag of in de nacht, veel of weinig. De ernst van de klacht heeft in hoge mate invloed op de kwaliteit van leven. Dagelijks optredend urineverlies wordt vastgesteld bij bijna 6 % van de mensen; in de leeftijdsgroep boven de 60 jaar is dit 14 %. Ondanks het feit dat urine-incontinentie tot een sociale handicap kan leiden, vraagt slechts 28 % van mensen die last hebben van urine-incontinentie om hulp. De belangrijkste reden om geen hulp te vragen is een bepaalde verlegenheid om dit ter sprake te brengen en onbekendheid met de behandelingsmogelijk-heden. De meest voorkomende vormen van urine-incontinentie zijn stress- incontinentie en urge-incontinentie.
Hoe werken de urinewegen?
Urine wordt in de nieren gemaakt en gaat via de urineleiders naar de blaas. De urine wordt in de blaas opgeslagen tot deze gevuld raakt en komt dan via de plasbuis naar buiten. De plas wordt opgehouden door een sluitspier rond de uitgang van de blaas. De bekkenbodem-spieren vormen een onderdeel van deze sluitspier; ze vormen een soort strakke hangmat waar uw blaas op steunt.
Stress-incontinentie
Men spreekt van stress-incontinentie(inspannings-incontinentie) wanneer er door een hogere druk(stress) in de buik ongewenst urineverlies optreedt. Doordat de druk in de blaas hoger wordt dan in het afsluitsysteem treedt er urineverlies op. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een nies- of hoestbui, tillen, een onverwachte zijstap, sporten, etcetera. Belangrijk bij stress-incontinentie is dat er geen gevoel van aandrang optreedt, maar tijdens zo’n lichamelijke actie gaat het mis!
Er zijn verschillende oorzaken voor stress-incontinentie. Het kan ontstaan door een beschadigde sluitspier, bijvoorbeeld door een bevalling of operatie, of een verslapte bekkenbodem door veroudering. Het klinkt misschien gek maar ook bij een overactieve en verkrampte bekkenbodem kan urineverlies ontstaan. Op het moment dat er meer aanspanning van de verkrampte bekkenbodem gevraagd wordt, bijvoorbeeld bij niezen, heeft de bekkenbodemspier niet het vermogen nog meer aan te spannen en zo treedt er alsnog urineverlies op. Ook door een baarmoeder- of blaasverzakking kan stress-incontinentie ontstaan doordat de plasbuis wordt opengetrokken, waardoor urineverlies kan optreden.
Stress-incontinentie komt vooral voor bij vrouwen. Stress-incontinentie kan ook bij mannen voorkomen, dit is meestal het geval na een prostaat operatie. Mogelijk treedt daarbij schade op aan de zenuwvoorziening van de bekkenbodemspieren, maar ook het verloren gaan van de steunfunctie van de prostaat rond de plasbuis en het mogelijk wegvallen van de interne kringspier van de plasbuis kunnen de oorzaak zijn van de urine incontinentie.
Bekkenfysiotherapie of operatie
Omdat een matige of slechte beheersing van de bekkenbodemspieren regelmatig een rol speelt, maar ook overactiviteit van de bekkenbodemspieren een rol kan spelen, is in eerste instantie bekkenfysiotherapie de aangewezen therapie bij urine incontinentie. Operatieve technieken zijn ook een optie. De richtlijn voor medisch specialisten bij urine incontinentie schrijft bekkenfysiotherapie als eerste behandelmogelijkheid voor, operatief ingrijpen is de tweede optie. Er zijn diverse operatietechnieken ontwikkeld om een nieuwe ondersteuning aan de plasbuis te geven. Onder andere gebruikt men kunststof bandjes (bijvoorbeeld TVT, TOT) of eigen weefsels om een nieuwe “hangmat” te vormen voor de plasbuis. Bekkenfysiotherapie is echter minder ingrijpend en een prima keuze om mee te starten.
Urge-incontinentie
Men spreekt van urge-incontinentie(aandrang-incontinentie) wanneer de blaas vanzelf aanspant zonder dat men op dat moment zou willen plassen. Doordat de blaas aanspant en het afsluitsysteem dit niet of onvoldoende kan afremmen treedt er urine verlies op. Het spontaan aanspannen van de blaas wordt ervaren als “aandrang” en als deze plots en heftig is en niet op te houden, noemt men deze urgency.
Wat de oorzaak is van deze urgency en daarmee gepaard gaande urge-incontinentie is tot op heden nog niet geheel duidelijk. Een overactiviteit van de blaasspier kan daarbij een rol spelen (in 25% van de gevallen), maar vaker (75%) is geen oorzaak aan te wijzen (zie de hieronder beschreven indicatie: “Overactiviteit van de blaas”).
Urge-incontinentie komt zowel bij vrouwen, mannen als kinderen voor.
Behandelingmogelijkheden
Bekkenfysiotherapie waarbij de blaas getraind wordt in combinatie met bekkenbodemoefeningen kunnen aangrijpingspunten zijn voor een effectieve behandeling.
Gemengde incontinentie
Men spreekt van gemengde incontinentie wanneer stress- en urge-incontinentie gecombineerd voorkomen.
Overactiviteit van de blaas
Een overactieve blaas is een blaas die er toe neigt om op eigen houtje samen te trekken zonder dat u dat wilt. Deze ongecontroleerde samentrekkingen leiden tot sterke aandranggevoelens en bij sommige mensen tot ongewild urineverlies. De plasfrequentie kan variëren van meer dan acht keer op een dag en vaak ook ’s nachts moet men het bed uit om te plassen. De klachten van een overactieve blaas kunnen heel verschillend zijn. De meest voorkomende klachten even op een rijtje:
- Aandranggevoel is vaak plots en heftig, (haast) niet te onderdrukken
- Overdag zoekt u meer dan acht keer het toilet op, soms wel een paar maal per uur
- ‘s Nachts gaat u vaak meer dan één keer uw bed uit
- Vaak plast u kleine hoeveelheden en soms haast niets
- Mogelijk verliest u urine voordat u het toilet bereikt
Soms krijgt u helemaal geen waarschuwing vooraf, of heeft u te weinig tijd tussen het signaal dat u moet plassen en het moment dat u het echt niet meer op kunt houden om het toilet te halen en gaat het mis. Midden in een winkel of op straat, of als u ergens op visite bent. Een schaamtevolle en vernederende ervaring. Maar ook schokkend: u bent de controle over uw blaas kwijt. Dat is bijna net zo erg als de macht over het stuur kwijt zijn. Er gebeurt iets met u waar u geen invloed meer op kunt uitoefenen.
Behandeling
Bekkenfysiotherapie waarbij de blaas getraind wordt in combinatie met bekkenbodemoefeningen kunnen aangrijpingspunten zijn voor een effectieve behandeling. Ook kan electrostimulatie ingezet worden om de blaas te kalmeren, deze therapievorm noemen we Percutane Tibialis Nerve Stimulation (PTNS).
